ਇਸ ਸਾਇਟ ਦਾ ਮੰਤਵ

ਇਸ ਬਲੋਗ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਏ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਉੱਪ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹਾ -ਥੋੜ੍ਹਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ.ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਯਾਦ ਰਿਹਣਗੀਆਂ .ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਦਿਲ ਖੋਲਕੇ ਗੱਲ ਕਰੋ.

ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੋ.....

ਕਿਉਂਕੀ ਅਸੀਂ ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਪਰ ਉਹ ਹਰ ਥਾਂ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਹਰ ਚੰਗੀ ਮਾੜੀ ਹਰਕਤ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਹੋਕੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ.ਸਾਨੂੰ ਕੇਵਲ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਦੇ ਫ਼ਲ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ.

ਇਸ ਸਾਇਟ ਦਾ ਮੰਤਵ

ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫਰਜਾਂ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਮੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ.ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਿਉਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ,ਉਲਟਾ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ ਕੀ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵਾਸਤੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ਹੈ.

ਇਸ ਸਾਇਟ ਦਾ ਮੰਤਵ

ਵਿਦਿਆ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਨੇਤਰ ਹੈ.ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਕੋਈ ਅੰਨਾਂ ਆਦਮੀ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੇ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਅਨਪੜ ਆਦਮੀ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਸਾਨੂੰ ਸਭਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫਰਜ਼ ਵਿਦਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ.

ਇਸ ਸਾਇਟ ਦਾ ਮੰਤਵ

ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕੱਲ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ.ਕਿਉਂਕਿ ਕੱਲ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੱਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਜ ਬਣਕੇ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ.ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਅੱਜ ਦਾ ਕੰਮ ਕੱਲ 'ਤੇ ਛਡਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨਾ ਪਾਓ .ਕੱਲ ਨਾਮ ਕਾਲ ਦਾ ਹੈ.

ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਲ - ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜੇਹੀ ਪ੍ਰੇਜੇੰਟੇਸ਼ਨ

ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜੇਹੀ ਪ੍ਰੇਜੇੰਟੇਸ਼ਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਲ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਝਾਤ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ | ਆਸ ਹੈ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਫਾਇਦਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ |

                                          Plitical Parties-1

                    

                            More presentations from omeshwar narain

   


                            _____________________________________________




ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਝਾਤ .....|

                         
ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫਲਸਫ਼ੇ ਬਾਰੇ ਸ਼੍ਰੀ ਦਿਲਗੀਰ ਜੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ | ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਸਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕਾਫੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ |


                        




Art by little hands

These are the pictures drawn by little hands of the students of VI th class. The artistic qualities of the children show their interest in the field of drawing and painting along with the studies. But these qualities are not found in every students though all of them try to do their best but some of them make their best efforts to make a masterpiece to be shown to their teacher. It is interesting enough to utilize their patent qualities in doing all round progress of a child's personality.
                                                                         this is the chart picture made by a student named Muskan of VIth class.



Here is given another example of the same type of work and it has only one difference that whereas the above given is the picture of an image showing the interior of the Earth whereas in the following , there is a different thing which can be called as a Pen-Painting. This painting shows the image of an ancient Indian temple of Khajuraho. This is made by a boy.


ਸਮਾਜਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਭੁਲੇਖੇ


ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਈ ਸਿਆਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਇਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੌਖਾ ਅਤੇ ਐਵੇਂ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ. ਜਦਕਿ ਅਗਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਫਿਰ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਆਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ.ਜਦਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲ੍ਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ. ਵਿਦਾਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਧਾਰਨਾ ਆਮ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਕੇ ਨੰਬਰ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ. ਅਸਲੀਅਤ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਜਿਤਨਾ ਆਸਾਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਹੈ ਉਤਨਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਨੰਬਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਸਗੋਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ੱਤ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ.ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਤਾਂ ਇਹ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਨੂੰ ਆਪਨੂੰ ਵੀ ਕਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ.ਸਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਲਾ ਅਧਿਆਪਕ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੰਬਰ ਦਸ ਕੇ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਕਹਿ ਦੇਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਜੇਕਰ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੀ ਕਹੀ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਕਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ. ਸ਼ਾਇਦ ਘੋਟੇ ਲਗਾ ਕੇ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਸਦਕਾ ਹੀ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਾਸ ਹੁੰਦੇ ਸਨ. ਸਾਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ,ਅਫ੍ਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ ਆਦਿ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਕਦੇ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ ਸੀ. ਨਕਸ਼ਾ ਤਾਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ . ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ. ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁਣ ਨਕਸ਼ੇ ਕਰਦੇ ਹਨ . ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਤਰਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਟੀਚਿੰਗ ਏਡਜ਼ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਪੜਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਉਸਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ . ਪਰ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੌ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ੱਤ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਨਿਬੜੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ . ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗੀ ਵਿਕਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪਕੜਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ . ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਭਲੇਖੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹ ਮਾਰ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ.
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪੇਪਰ ਚੈੱਕ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ.ਪਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਿਤਾਬ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਉਸੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ.ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਉਲੇੱਖ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਕਿਹੜੀ ਘਟਨਾ ਕਿਥੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ,ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਿਹਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ .ਬਹੁਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੀ ਠੀਕ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਨੂੰ ਗਲਤ ਕਰਕੇ ਦੂਸਰੇ ਦੀ ਗਲਤ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲਿੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵੀ ਨੰਬਰ ਘਟਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ.ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦੀ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ . ਬਹੁਤੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਹੈ ਅਤੇ ਫਟਾਫਟ ਗਲਤ ਉੱਤਰ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ. ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੀ ਕਿ – ਅੱਜਕਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕੋਣ ਹੈ ? ਇੱਕ ਨੇ ਉੱਤਰ ਲਿੱਖਿਆ – ਮੌਰ ( ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਨੇ ਸਮਝਿਆ ਹੋਵੇ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪੰਛੀ ਲਿੱਖਿਆ ਹੈ) ਪਰ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਸਦੀ ਦੇਖਾ-ਦੇਖੀ ਮੌਰ ਹੀ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ . ਇਸਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੜਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਸੋਚੇ-ਸਮਝੇ ਭੇਡ-ਚਾਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ. ਇਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੀ ਹੈ. ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਲੇਖ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਹਾਸਾ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਾਸਤੇ ਕੌਣ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ? ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਬਹੁਤ ਜੋਰ ਲਗਾ ਕੇ ਪੜਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ. ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੜ੍ਹਨ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦੇ ਪਰ ਪੇਪਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਊਟ-ਪਟਾਂਗ ਲਿੱਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਵੀ ਅਕਸ ਖਰਾਬ ਕਰਦੇ ਹਨ. 

my school in video


ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ (1526 AD) ਵਿੱਚ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਹ ਕਿਉਂ ਹਾਰ ਗਿਆ ....?


  • ਪਾਣੀਪਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਯੁੱਧ ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਇਬ੍ਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ .ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਹੈ ਕਿ ਇਸੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਲੋਧੀ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਅਤੇ ਮੁਗ੍ਹਲ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ਸੀ .ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇ ਇਬ੍ਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਕੋਲ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਦੀ ਸੈਨਾ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸਦੀ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਹਾਰ ਹੋਈ ਸੀ .ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਾਬਰ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜੇਤੂ ਰਿਹਾ ਸੀ. ਇਸਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ  :-

  • ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਤਰੀਕੇ :- ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕ ਭਾੜ੍ਹੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਤਜੁਰਬਾ ਨਹੀਂ ਸੀ .ਭਾੜ੍ਹੇ ਤੇ ਆਏ ਹੋਏ ਸੈਨਿਕ ਕਦੇ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਵੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੜ੍ਹ ਸਕਦੇ .ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਵੀ ਕਮੀ ਸੀ ਅਤੇ ਲੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੇ ਸਨ.ਉਹ ਮੱਧ ਕਾਲੀਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਸੈਨਿਕ ਸਨ .ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਅਵਿਵਸਥਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ . ਜਦਕਿ ਬਾਬਰ ਕੋਲ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਸੀ ਭਾਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਯੁੱਧ ਲੜ੍ਹਨ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਵਾਲੇ ਸਨ. ਬਾਬਰ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਤੋਪਖਾਨੇ ਅਤੇ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ.ਰਸ਼ਬਰੂਕ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਠੀਕ ਹੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ,"ਬਾਬਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਕੋਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਣ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਕੇਵਲ ਉਸਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤੋਪਖਾਨਾ ਸੀ." 


  • ਬਾਬਰ ਦੀ ਸਮਰਪਿਤ ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ:- ਬਾਬਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਹੋਏ ਸੈਨਿਕ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਲਿਕ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਿਤ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਲੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਸਨ .ਉਹ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਸਨ . 
  • ਤੋਪਖਾਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ:- ਬਾਬਰ ਕੋਲ ਵੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ ਦਾ ਸਮਾਨ ਵੀ ਸੀ.ਉਸਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਉਸਤਾਦ ਅਲੀ ਅਤੇ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਵਰਗੇ ਨਿਪੁੰਨ ਤੋਪਚੀ ਵੀ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਅਫਗਾਨੀ ਸੈਨਾਂ ਦੇ ਪੱਖਚੜ੍ਹੇ ਉੜਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਾ ਦੇ ਹਾਥੀ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਕੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮਚਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ . 
  • ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦਾ ਸਾਥ ਨਾ ਦੇਣਾ:- ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਾਸਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸੱਤਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਾਲੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਮੌਕਾ ਤਾੜ੍ਹਕੇ ਆਪਣਾ ਹੀ ਸਵਾਰਥ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਸਨ.ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਨੇ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ .ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਬਾਬਰ ਬਾਕੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਭਾਰਤ ਆ ਕੇ ਉਤਪਾਤ ਮਚਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਲੁੱਟਮਾਰ ਕਰਕੇ ਵਾਪਿਸ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ.ਇਸ ਨਾਲ  ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸੱਤਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈ ਜਾਵੇਗੀ .ਬਾਬਰ ਦੇ ਵਾਪਿਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰ ਸਕਣਗੇ .ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਦੀ ਵੀ ਸੋਚ ਇਹੀ ਸੀ .ਅਜਿਹੀ ਸੋਚ ਕਾਰਣ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ  ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ .ਦੂਜੇ ਅਫਗਾਨ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਸਹਾਇਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ,ਸਗੋਂ ਉਹ ਸਾਰੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਉਸਦੇ ਹਾਰ ਜਾਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦੇ ਸਨ .  
  • ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਇੱਕ ਅਯੋਗ ਅਤੇ ਸਨਕੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ:-    ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਭਾਵੇਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਨਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਯੋਗ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਯੋਗ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ .ਪਰਜਾ ਉਸਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ.ਆਪਣੇ ਭੈੜੇ ਵਰਤਾਉ ਕਾਰਣ ਹੀ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਸਰਦਾਰ ਅਤੇ ਸਗੇ ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਮਝਦੇ .ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਭਾਵੇਂ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦਾ ਚਾਚਾ ਸੀ .ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਲੜ੍ਹਕੇ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਸੀ.ਉਸਨੂੰ ਕੈਦਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਬਾਗੀਆਂ ਦੇ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਕੇ ਤਾੜਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਦ੍ਰੋਹ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਨਤੀਜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ.ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਦਾ ਲੜਕਾ ਦਿਲਾਵਰ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਉਸਦੀ ਕੈਦ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚਕੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਹਾਲ ਸੁਣਾਇਆ .ਇਸਤੋਂ ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਸਨੇ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ . 
  • ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਕਮੀ ਸੀ .
  • ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਆਹਮਣੇ-ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿਕੇ  ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨਾ.:- ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਇਬ੍ਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਰਹੀਆਂ.ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਨੇ ਯੁੱਧ ਛੇੜਨ ਦਾ ਕੋਈ ਜਤਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ .ਇਹ ਸਮਾਂ ਬਾਬਰ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ , ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਬਰ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵੇਖ ਕੇ ਘਬਰਾ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਰਕੇ ਉਥੋਂ  ਭੱਜਣਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ .ਪ੍ਰੰਤੂ ਇੱਕ ਹਫਤੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੌਂਸਲੇ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ  ਭਰ ਦਿੱਤਾ. ਇਸ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦਾ ਬਾਬਰ ਨੇ ਭਰਪੂਰ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤਾ .ਉਸ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ 12000 ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਜਦਕਿ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ 100000 ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ 1000 ਦੇ ਕਰੀਬ ਹਾਥੀ ਸਨ .ਪਰ ਉਸਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਸਦਕਾ ਹੀ ਉਸਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ.
  • ਬਾਬਰ ਨੇ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਸਥਾਨ ਚੁਣਿਆ ਸੀ:-  ਉਸਨੇ ਡੇਰੇ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਯੋਜਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈਨਾ ਦੇ ਅਗਲੇ ਭਾਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਖੁਸਰੋ ਕੁਕਲਤਾਸ਼ ਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜੰਗਜੰਗ ਨੂੰ ਸੌੰਪੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ .ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਹੁਮਾਯੂੰ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੁਲਤਾਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜਦਕਿ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਰਖਿਆ.
  • ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਾਬਰ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਅਨੁਸਾਰ :-  ਇੱਕ ਹਫਤੇ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ .ਅੰਤ ਨੂੰ ਵੀਹ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੈਨਿਕ ਟੁਕੜੀ ਨੂੰ ਵੈਰੀਆਂ ਦੇ ਕੈੰਪ ਉੱਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਨ ਨੂੰ ਭੜਕਾ ਕੇ ਉਸ ਥਾਂ ਵੱਲ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇ ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਉਹ ਖੁਦ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ.ਬਾਬਰ ਦੀ ਚਾਲ ਸਫਲ ਹੋਈ.ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਿਕ ਉਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਵੱਲ ਲੜਦੇ ਲੜਦੇ ਪਹੁੰਚੇ ਜਿਸ ਥਾਂ ਵੱਲ ਬਾਬਰ ਨੇ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ .ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਧਾਵੇ ਤੋਂ ਭੜਕ ਕੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ 21ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਾ ਨੇ ਬਾਬਰ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੜਾਈ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਗਈ.ਪ੍ਰੰਤੂ ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਿਕ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਵਧੇ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪੁੱਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਖਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਏ.ਇਹ ਖਾਈਆਂ ਬਾਬਰ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ.ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਬਾਬਰ ਦੀ ਤੁਲਗਮਾ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਤੌਪਾਂ ਨੇ ਵੀ ਗਰਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ.ਉਸਤਾਦ ਅਲੀ ਅਤੇ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਨਾਮਕ ਬਾਬਰ ਦੇ ਤੋਪਚੀਆਂ ਨੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਫਾਇਰ ਕਰਕੇ ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ .ਦੁਪਹਿਰ ਹੋਣ ਤੱਕ ਹੀ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਹਾਰ ਚੁਕੀ ਸੀ.ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਕੋਈ 15000 ਤੋਂ 16000 ਹਜ਼ਾਰ ਸੈਨਿਕਾਂ ਸਹਿਤ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ.ਇਸ ਤਰਾਂ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਦੇ ਉਦੰਡ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਣ ਹੀ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਜੋ ਕੀ ਬਹਿਲੋਲ ਲੋਧੀ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਇਬ੍ਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਨੇ ਉਸਦਾ ਅੰਤ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ.




                   ______________________________________________







  •  

ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹੀਏ


ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਸਤੇ ਖਾਸ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਦੀ ਲੋੜ੍ਹ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਦਿਮਾਗ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤਾ ਬੋਝ ਨਾ ਪਵੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਯਾਦ ਹੁੰਦੇ ਜਾਣ. ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਕੇ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ.

              ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ – ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ , ਮੱਧ-ਕਾਲ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ .
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੇਵਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਕੁ ਵੰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ .ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਮੁਖ ਵੰਸ਼ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ .

1.       ਮੌਰਿਆ ਵੰਸ਼
2.       ਗੁਪਤ ਵੰਸ਼
3.       ਵਰਧਨ ਵੰਸ਼
4.       ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਉਥਾਨ

             
ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ. ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਦਿੱਲੀ-ਸਲਤਨਤ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਮੁਗ੍ਹਲ-ਕਾਲ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ . ਇਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦਿੱਲੀ-ਸਲਤਨਤ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜ ਵੰਸ਼ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਸਮੇਂ ਦਿੱਲੀ ਉੱਪਰ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ . ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰਖਣ ਵਾਸਤੇ ਅਸੀਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ ਦਾ ਅੱਖਰ SKTS-l (ਸ੍ਕੇਟ੍ਸ-ਐੱਲ ) ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ. ਇਸਦਾ ਵਰਣਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਵੰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੜ੍ਹੀਵਾਰ ਤਰਤੀਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

S = Slave dynasty
K = Khilji dynasty
T = Tughlaq dynasty
S = Sayyid dynasty
L = Lodhi dynasty


ਮੁਗ੍ਹਲ ਕਾਲ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ . ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਉਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਮੁਗ੍ਹਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗ੍ਹਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ . ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਉਹਨਾਂ ਮੁਗ੍ਹਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇਰੇ ਮੁਗ੍ਹਲ ਆਖਦੇ ਹਾਂ ,ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਸਦਕਾ ਮਹਾਨ ਮੁਗ੍ਹਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਤਿੱਤਰ-ਬਿੱਤਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ. ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਛੇ ਸ਼ਾਸਕ ਹੋਏ ਹਨ .ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ .

1.       ਬਾਬ
2.       ਹਮਾਯੂੰ
3.       ਅਕਬਰ
4.       ਜਹਾਂਗੀਰ
5.       ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ
6.       ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ


ਬਾਬਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਮਾਯੂੰ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਭਟਕਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਸੱਤਾ ਖੋਹ ਕੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ .ਪ੍ਰੰਤੂ ਸੌਲ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹਮਾਯੂੰ ਵਾਪਿਸ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਜਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਵਾਉਂਦਾ ਹੈ . ਮੁਗ੍ਹਲ-ਕਾਲ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸ਼ਾਸਕ ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਆਉਂਦੇ ਅਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ .ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਲ ਗਿਆਰਾਂ ਮੁਗ੍ਹਲ ਸ਼ਾਸਕ ਹੋਏ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ :-


1.       ਬਹਾਦੁਰਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲਾ
2.       ਜਹਾਂਦਾਰਸ਼ਾਹ
3.       ਫ਼ਾਰੁਖਸ਼ਿਅਰ
4.       ਰਫ਼ੀ-ਉਦ-ਦਰਜ਼ਾਤ
5.       ਰਫ਼ੀ-ਉਦ-ਦੌਲਾ
6.       ਮੁਹੰਮਦਸ਼ਾਹ (ਰੰਗੀਲਾ )
7.       ਅਹਮਦਸ਼ਾਹ
8.       ਆਲਮਗੀਰ ਦੂਜਾ
9.       ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ
10.   ਅਕਬਰ ਦੂਜਾ
11.   ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜਾ (ਜਫ਼ਰ )


ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੂਰਨ ਤੋਰ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੱਕ ਚਲਦੀ ਹੈ . ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਨੂੰ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ .

          ਪ੍ਰੰਤੂ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ.ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ 1857 ਈ. ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ .ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕ਼ਾਨੂਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ .




             ___________________________________________