ਕਲਾਸ ਦੱਸਵੀਂ ਭਾਗ ਦੂਜਾ-ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਸਤਰ (ਪਾਠ ਪਹਿਲਾ-ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ)

1.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ –ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੁਝ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ.ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕਠ ਨੂੰ ਹੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ.

2.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਕੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਾਡੇ ਉੱਪਰ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਹੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਹੈ.

3.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਕਿਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹਨ-“ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ,ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ, ਸਮਾਜਵਾਦੀ,ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ.”

4.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ 2 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੇਠ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ :-

·         ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉਧਾਰ ਦਾ ਥੈਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.

·         ਇਹ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ.

·         ਇਹ ਬਹੁਤ ਕਠੋਰ ਅਤੇ ਲਚਕੀਲਾ ਹੈ.

5.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੰਘਾਤਮਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਸੰਘਾਤਮਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ.ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ.

6.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੰਘਾਤਮਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ – ਸੰਘਾਤਮਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ:-

·         ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ.

·         ਇਹ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ.

7.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਕੋਈ ਚਾਰ ਅਧਿਕਾਰ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ – ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਚਾਰ ਅਧਿਕਾਰ ਹਨ.

·         ਸੁੰਤਰਤਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

·         ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

·         ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਅਧਿਕਾਰ

·         ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

8.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਕਰੱਤਵ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ – ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਕਰੱਤਵ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ:-

·         ਸਰਕਾਰੀ ਝੰਡੇ,ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ.

·         ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨਾ.

9.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ:-

·         ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ-ਧਾਰੀ

·         ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ

·         ਸਮਾਜਵਾਦੀ

·         ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਰਾਜ

·         ਗਣਤੰਤਰ

ਉੱਤਰ – ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ-ਧਾਰੀ:- ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਤੋਰ ਤੇ ਪੂਰਨ ਤੋਰ ਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ.

ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ:-ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ,ਇਸ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ,ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਖੁੱਲ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਬੰਦਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ.

ਸਮਾਜਵਾਦੀ:-ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਅਮੀਰੀ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਭੇਦਭਾਵ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ.

ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਰਾਜ:- ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਜਦੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਚੋਣ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਚੁਣਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ.

ਗਣਤੰਤਰ :- ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਚੋਣ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪ ਹੀ ਅਪ੍ਰਤ੍ਖ ਰੂਪ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ.

10.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ. ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਸੇਧ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ.

11.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤ ਇਕ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ,ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਹੈ.ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ – ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਰਮ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ.ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਸਨਮਾਨ ਕਿਤਾਕ੍ਜੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ.

ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਪ੍ਰਤੱਖ ਤੋਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜਾ (ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ )ਦੀ  ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਹੈ.

12.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿਚ ਦਰਸਾਏ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਨਣ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ – ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਨਿਰਦੇਸ਼  ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ :-

·         ਰਾਜ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਵੇ.

·         ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਸਕਣ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਣ.

·         ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ  ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ.ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਾਂਗੇ.

13.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ.

·         ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

·         ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

·         ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਅਧਿਕਾਰ

·         ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਉਪਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

ਉੱਤਰ – ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਉਪਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ :- ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਉਪਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧ ਮਹਤਵਪੂਰਨ ਹੈ.ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਉਲੰਘਣ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਚੁਣੋਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ. ਇਸੇ ਕਰਨ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰ ਇਹਨਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ .

14.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ:-

·         ਸਮਾਜਵਾਦੀ

·         ਗਾੰਧੀਵਾਦੀ

·         ਸਧਾਰਨ ਜਾਂ ਉਦਾਰਵਾਦੀ

ਉੱਤਰ – ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ:-

·         ਰਾਜ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕੀ ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਅਸੈਨਿਕ ਵਿਹਾਰ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ.

·         ਨਿਆਂ-ਪਾਲਿਕਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜ-ਪਾਲਿਕਾ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰੇ.

·         ਰਾਜ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਧਾਰ’ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੇ.

·         ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ.

·         ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰੇ.

·         ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਰੁੱਚੀ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਜਾਨ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਰੇ.

15.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿਚ ਮੁਲ ਭੇਦ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ – ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮਿਲ ਅੰਤਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ:-

·         ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਨਿਆਂ ਯੋਗ ਹਨ, ਪਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤ ਨਿਆਂ-ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ. ਇਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ .

·         ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ. ਪਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤ ਕੇਵਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ.

·         ਕੁਝ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤ ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ’ਤੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਹਨ.

·         ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੋਕ-ਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ.

16.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਸੰਘਾਤਮਕ,ਪਰ ਵਾਸਤਵ ਵਿਚ ਇਕਾਤਮਕ ਹੈ.ਕਿਵੇਂ ?

ਉੱਤਰ – ਸਾਡੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਬੜੀ ਮਹਤਵਪੂਰਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕੀ ਇਸਦੇ ਅਧੀਨ ਸੰਘੀ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ.ਇਸਦੇ ਲਛਣ ਇਹ ਹਨ :-

(1)ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ,(2)ਲਿਖਤੀ ਅਤੇ ਕਠੋਰ ਸੰਵਿਧਾਨ,(3)ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਸਰਵ-ਉਚਤਾ ,(4)ਸੁਤੰਤਰ ਨਿਆਂ-ਪਾਲਿਕਾ ,(5)ਅਤੇ ਦੋ ਸਦਨੀ ਵਿਧਾਨ-ਪਾਲਿਕਾ .

ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇਕਾਤਮਕ ਤੱਤ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:-

·         ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਰਾਜਨ ਦਾ ਸੰਘਠਨ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ.

·         ਸੰਕਟ ਸਮੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ.

·         ਇਕਹਰੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ.

·         ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ.

·         ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕੋ ਹੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੈ.

·         ਰਾਜਪਾਲਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ.

·         ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਰਾਜ ,ਕੇਂਦਰ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ.

·         ਸੁਤੰਤਰ-ਨਿਆਂ-ਪਾਲਿਕਾ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ.

17.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਫਰਜਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਕਰੱਤਵ ਇੱਕ ਹੀ ਸਿੱਕੇ ਦੇ ਦੋ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ.ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਕਰੱਤਵ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਹਨ.ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਕਰੱਤਵ ਜਰੂਰੀ  ਹਨ. ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਤਵਾਂ ਤੋ ਬਿਨਾਂ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਸਕਦੇ. ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਲ ਕਰੱਤਵ ਵੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ.ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੋਲਿਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਕਰਤਵਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. 1976ਵਿੱਚ 42 ਵੀੰ ਸੋਧ ਦੁਆਰਾ ਨਵਾਂ ਭਾਗ IV A ਜੋੜ ਕੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਦੱਸ ਕਰੱਤਵ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ.

18.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੇ ਕੋਈ ਦੋ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਕਾਰ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ-ਪੂਰਨ ਹੈ. ਇਸ ਵਿਚ ਇਸ ਸਮੇਂ 448 ਅਨੁਛੇਦ ਅਤੇ  12 ਅਨੁਸੁਚੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਵਿੱਚ  98 ਸੋਧਾਂ ਹੋ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਇਸਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ. ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਘੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਵਰਨਣ,ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਅਤੇ ਪਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬਧਿਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਹੈ. ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੋਲਿਕ ਅਧਿਆਰਾਂ,ਮੋਲਿਕ ਕਰੱਤਵਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ  ਹੈ.

19.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ “ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ “ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਅਰਥ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 1976 ਵਿੱਚ 42ਵੀੰ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਸੋਧ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿਚ ਜੋੜੇ ਗਏ ਸਨ. ਭਾਦੀਚਾਰੇ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਧਰਮਾਂ ਜਾਤਾਂ ਅਤੇ ਨਸਲਾਂ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ.ਇਸ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮ,ਜਾਤਾਂ ਅਤੇ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਸੀ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਇਕਠੇ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿਣ . ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੀ ਸਾਰਾ ਭਾਰਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ .ਅਖੰਡਤਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਭਾਰਤ ਤੋ ਅਲਗ-ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਹੋਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ.

20.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਸਰ ਬੀ.ਐਨ.ਰਾਓ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਆਇਰਲੈਂਡ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤ ਚੋਥੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ. ਇਹਨਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਕ੍ਝ ਵੱਡਮੁੱਲੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ.ਇਹਨਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ’ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ,ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ.

21.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ – ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਵੇਤਨ ਜ਼ਬਰੀ ਕੰਮ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ. ਇਸ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ. 14ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜਿਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਰੁੱਕ ਜਾਵੇ.

       _______________________________________________________________________

Read More

ਜਮਾਤ ਦੱਸਵੀਂ ਭਾਗ ਦੂਜਾ,ਪਾਠ-ਤੀਜਾ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਮੱਤ-ਭੇਦ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਮਤਭੇਦ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਸਾਖੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕੱਤਕ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਹੋਇਆ. ਪਰ ਪੁਰਾਤਨ ਸਾਖੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 15ਅਪ੍ਰੈਲ 1469 ਈ:ਵਉਣ ਹੋਇਆ.ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਾਲੀ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ.

2.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਕਿਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚਾ-ਸੋਦਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ੨੦ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਰਕਮ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਅਤੇ ਫਕੀਰਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ .ਇਸੇ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚਾ-ਸੋਦਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.

3.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸੁਪਤਨੀ ਕਿਥੋਂ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ? ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ .

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੁਪਤਨੀ ਬਟਾਲਾ ਜਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੀ.ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਚੰਦ ਅਤੇ ਲਛਮੀ ਦਾਸ ਸੀ.

4.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗਿਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਸ਼ਬਦ ਕਹੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਭਾਵ ਸੀ ?

ਉੱਤਰ – ਗਿਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ –“ਨ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ ਨ ਕੋਈ ਮੁਸਲਮਾਨ “ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਨੋਂ ਇੱਕੋ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹਨ .

5.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸ ਕੋਲ, ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ?

ਉੱਤਰ – ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਣੋਈਏ ਸ਼੍ਰੀ ਜੈ ਰਾਮ ਜੀ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਰਕਾਰੀ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਭੰਡਾਰੀ ਦੀ ਨੋਕਰੀ ਕੀਤੀ .

6.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਰਚੀਆਂ ਚਾਰ ਬਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਚਾਰ ਬਾਣੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ :- ਵਾਰ ਮਲਹਾਰ ,ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਵਾਰ ਆਸਾ, ਬਾਰਾਂ ਮਾਹਾ.

7.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕੁਰੂਕੁਸ਼ੇਤਰ ਵਿਖੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਦਿੱਤੇ ?

ਉੱਤਰ – ਕੁਰੂਕੁਸ਼ੇਤਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਚੰਦ-ਗ੍ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਸੂਰਜ-ਗ੍ਰਹਿਣ ਬਾਰੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਗੋਂ ਸੱਚੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਮੰਨ ਨਾਮ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ.

8.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਨਾਰਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ – ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਪੰਡਿਤ ਚਾਤੁਰ ਦਾਸ ਨਾਲ ਹੋਈ.ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ.ਸਿੱਟੇ ਵਜ਼ੋਂ ਚਤੁਰ ਦਾਸ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚੇਲੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸੇਵਕ ਬਣ ਗਏ.

9.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੋਰਖਮਤਾ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿਧਾਂ ਅਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ?

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿਧਾਂ ਅਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ - ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਾਉਣ,ਸ਼ਰੀਰ ਉੱਤੇ ਭਸਮ ਲਗਾਉਣ,ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡੰਡਾ ਫੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਮੁਕਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ.

10.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ?

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕ,ਸਰਵ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਰਾਕਾਰ ਹੈ.

11.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਜਨੇਊ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ?

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਧਾਗੇ ਤੋਂ ਬਣੇ ਜਨੇਊ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦਇਆ,ਸੰਤੋਖ,ਜਤ ਅਤੇ ਸਤ ਦਾ ਬਣਿਆ ਜਨੇਊ ਪਹਿਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ.

12.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸੱਚੇ-ਸੋਦੇ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਸੱਚੇ ਸੋਦੇ ਤੋਂ ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਸੋਦੇ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਅਤੇ ਪਰਲੋਕ ਦੋਨਾਂ ਵਿਚ ਲਾਭ ਹੋਵੇ.

     ____________________________________________________________________

1.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸੰਬਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਣਨ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇੱਕ ਹੈ.ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾ ਉਸਦਾ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦਾ.ਉਹ ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਹੈ.ਉਹ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਸਰਵਉਚ ਹੈ.ਉਹ ਨਿਰੰਕਾਰ ਅਤੇ ਦਿਆਲੂ ਹੈ.ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਇਸ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ.ਉਸਦੀ ਮਰਜੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੱਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਿੱਲ ਸਕਦਾ ਹੈ.ਉਹ ਇਤਨਾ ਮਹਾਨ ਹੈ ਕਿ ਆਦਮੀ ਉਸਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ.

2.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੂਜੀ ਉਦਾਸੀ ਵੇਲੇ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਗਏ ?

ਉੱਤਰ – ਦੂਜੀ ਉਦਾਸੀ ਵੇਲੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਹੋਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਗਏ.ਉਥੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ,ਮੰਡੀ,ਜਵਾਲਾ ਜੀ, ਕਾਂਗੜਾ,ਕੁੱਲੂ ਅਤੇ ਸਪਿਤੀ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਤਿਬੱਤ ਵੱਲ ਗਏ. ਇਥੋਂ ਉਹ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਕੈਲਾਸ਼ ਪਰਬਤ’ਤੇ ਪੁੱਜੇ .ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੱਦਾਖ ਅਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਅਮਰਨਾਥ ਦੀ ਗੁਫਾ ਵਿਖੇ ਗਏ.ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਉਹ ਜਿਹਲਮ ਅਤੇ ਚਨਾਬ ਨਦੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਸਿਆਲਕੋਟ ਪੁੱਜੇ.ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨੁਵਾਸ ਸਥਾਨ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ.

3.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਜਨੇਊ ਦੀ ਰਸਮ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਹਾਲੇ ਸਿਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਹੀ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਨੇਊ ਪਵਾਉਣਾ ਚਾਹਿਆ.ਇਸ ਰਸਮ ਵੇਲੇ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ.ਮੁਢਲੇ ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਡਿਤ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਿਠਾਇਆ ਅਤੇ ਜਨੇਊ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ.ਪ੍ਰੰਤੂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਜਨੇਊ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ. ਉਹਨਾਂ ਸੂਤ ਦੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀ ਸਗੋਂ ਸਦਗੁਣਾਂ ਦੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਜਨੇਊ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ.

4.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮੁਢਲੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਕਿੱਤੇ ਅਪਨਾਏ ?

ਉੱਤਰ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਬਾਰੇ ਰੂਚੀ ਰਖਦੇ ਸਨ.ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਝਾਂ ਚਰਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੋਂਪ ਦਿੱਤਾ. ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਝਾਂ ਤਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਨਾ ਰਖਦੇ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੂੰ ਉਲਾਂਭੇ ਆਉਣ ਲੱਗੇ. ਇਸ ਲਈ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਥੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ.ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਭੇਜਿਆ .ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਉਹ ਭੁੱਖੇ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਖਾਲੀ ਹਥ ਕਰ ਮੁੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਏ.ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੀ ਉਹ ਸੱਚਾ ਸੋਦਾ ਕਰਕੇ ਆਏ ਹਨ.ਇਸ ਤਰਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੁਢਲੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿੱਤੇ ਘਰ ਦਿਆਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਅਪਨਾਏ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ.

5.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਸੀ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਸਥਾਨਾਂ’ਤੇ ਗਏ ?

ਉੱਤਰ – ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਸੀ ਦੋਰਾਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਦਖਣੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗਏ. ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ.ਇਸ ਉਦਾਸੀ ਦੋਰਾਨ ਉਹ ਐਮਨਾਬਾਦ ਤੋਂ ਤੁਲੰਬਾ ਵਿਖੇ ਪੁੱਜੇ.ਜਿੱਥੇ ਸੱਜਣ ਠੱਗ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਂਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੇਵਕ ਬਣਿਆਂ.ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਰੁਕੁਸ਼ੇਤਰ ਵਿਖੇ ਪੁੱਜੇ ਜਿਥੇ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ.ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਿਦਵਾਰ, ਗੋਰਖਮਤਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਬਨਾਰਸ ਪੁੱਜੇ .ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਉਹ ਪਟਨਾ ਬੰਗਾਲ ਆਸਾਮ ਪੁੱਜੇ ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਢਾਕਾ,ਨਾਗਾਪੱਟਮ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਗਏ.ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਉੱਜੈਨ,ਅਜਮੇਰ,ਮਥੁਰਾ,ਹਿਸਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਪਾਕਪਟਨ ਪੁੱਜੇ .ਪਾਕਪਟਨ ਤੋਂ ਦਿਪਾਲਪੁਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਪੁੱਜੇ.

6.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ – ਤੀਜੀ ਉਦਾਸੀ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਜੀ ਵਾਲਾ ਨੀਲਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ.ਇਸ ਦੋਰਾਨ ਉਹ ਪਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵੱਲ ਗਏ.ਉਹ ਪਕ੍ਪ੍ਤਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਮੁਲਤਾਨ ਵਿਖੇ ਗਏ.ਇਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸ਼ੇਕ ਬਹਾ-ਉਦ-ਦੀਨ ਨਾਲ ਹੋਈ,ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ.ਸ਼ੁਕਰ,ਮਿਆਣੀ ਅਤੇ ਹਿੰਗ੍ਲਾਜ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ’ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਮੱਕਾ ਪੁੱਜੇ.ਮੱਕੇ ਤੋਂ ਮਦੀਨਾ ਵਿਖੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ.ਮਦੀਨਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਗਦਾਦ ਪੁੱਜੇ .ਇਥੋਂ ਇਰਾਨ ਅਤੇ ਕੰਧਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਕਾਬਲ ਪੁੱਜੇ.ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਾਬਰ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ. ਦਰਾ ਖੈਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਪਿਸ਼ਾਵਰ,ਗੁਜਰਾਤ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਸਯਦਪੁਰ ਪੁੱਜੇ,ਇਥੇ ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ ,ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ.ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਆ ਗਏ.

7.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਖੇ ਬਿਤਾਏ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਉ.

ਉੱਤਰ – ਆਪਣੀਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਜਾ ਵੱਸੇ. ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਥੇ ਹੀ ਰਹੇ. ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ.ਇਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ‘ਵਾਰ ਮਲ੍ਹਾਰ’.’ਵਾਰ ਮਾਝ’,ਵਾਰ ਆਸਾ’,ਜਪੁਜੀ’,’ਬਾਰਾਂ-ਮਹਾ’ ਆਦਿ ਬਾਣੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ.ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਥੇ ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਪੰਗਤ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ,ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਹੁੱਖ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਉਚ-ਨੀਚ ਦਾ ਫਰਕ ਮਿੱਟ ਗਿਆ.ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਦਰਸ਼ ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ.ਆਪਣਾ ਅੰਤਲਾ ਸਮਾਂ ਨੇੜੇ ਦੇਖਕੇ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ. ਇਸ ਤਰਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ.

Read More

ਜਮਾਤ – ਦਸਵੀਂ ਭੂਗੋਲ ਪਾਠ ਦੂਸਰਾ - ਧਰਾਤਲ

1.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੋਤਿਕ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਇਕਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੋਤਿਕ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਭੂਗੋਲਿਕ ਇਕਾਈਆਂ ਹਨ.ਹਿਮਾਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ, ਉੱਤਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੈਦਾਨ, ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰੀ ਖੇਤਰ ,ਤੱਟ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦੀਪ ਸਮੂਹ.

2.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕੀ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ- ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਸ਼ੇਣੀ ਦਾ ਆਕਾਰ ਇੱਕ ਉੱਤਲ ਚਾਪ ਵਰਗਾ ਹੈ. ਇਸ ਦਾ ਮਧਵਰਤੀ ਖੇਤਰ ਨੈਪਾਲ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤਕ ਝੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ. ਕਦੀ-ਕਦੀ ਇਸ ਦੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਇੱਕ ਮਨੁਖ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ.

3.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ ?

ਉੱਤਰ - ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਟੈਥੀਜ਼ ਨਾਮੀ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਹੋਇਆ.ਟੈਥੀਜ਼ ਸਾਗਰ ਦੇ ਤਲ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਤਿਬੱਤ ਦੇ ਪਠਾਰ ਸਨ. ਇਸਦੇ ਦਖਣ ਵਿਚ ਪਠਾਰ ‘ਤੇ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਾਰਣ ਤਲਛਟ ਜਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ.ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਲਚਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਦੋਨੋਂ ਪਠਾਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਵਧਣ ਲੱਗੇ.ਫਲਸਰੂਪ ਟੈਥੀਸ ਸਾਗਰ ਦੀ ਤਲਛਟੀ ਵਿੱਚ ਮੋੜ ਪੈ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਵਧਦੀ ਗਈ.

4.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਟਰਾਂਸ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਚੋਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ ਟਰਾਂਸ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਚੋਟੀਆਂ ਹਨ- ਮਾਉੰਟ ਕੇ ²,ਗੋਡਵਿਨ ਆਸਟਿਨ,ਹਿਡਨ ਪੀਕ ,ਬ੍ਰਾਡ ਪੀਕ ,ਗੈਸਰਭੂਮ ,ਰਾਕਾਪੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹਰਾਮੋਸ਼ ਆਦਿ.

5.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਮਹਾਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿਚ 8000 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵਧ ਉਚਾਈ ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਮਹਾਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ 8000 ਮੀਟਰ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਹਨ-ਮਾਉੰਟ ਐਵਰੇਸਟ,(8848 ਮੀਟਰ),ਕੰਚਨ ਜੰਗਾ (8598 ਮੀਟਰ) ਮਕਾਲੂ(8481 ਮੀਟਰ), ਧੋਲਗਿਰੀ(8172 ਮੀਟਰ)ਨਾਗਾ ਪਰਬਤ (8126 ਮੀਟਰ) ਅਤੇ ਅੰਨ ਪੂਰਨਾ (8078ਮੀਟਰ)

6.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੁਆਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ- ਹਿਮਾਲਿਆ,ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀ ਅਤੇ ਅਰਾਵਲੀ,ਵਿੰਧਿਆਚਲ ,ਸੱਤਪੁੜਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਰਬਤ ਮਾਲਾਵਾਂ ਹਨ.

7.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਰਾੜ ਘਾਟੀਆਂ ਕਿਥੇ ਸਥਿਤ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਰਾੜ ਘਟੀਆਂ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ.ਨਰਮਦਾ ਅਤੇ ਤਾਪਤੀ ਨਦਿਆਂ ਇਹਨਾਂ ਘਟੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋ ਕੇ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ.

8.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਡੈਲਟਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਨਦੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਥਲ ਰੂਪ ਨੂੰ ਡੈਲਟਾ ਆਖਦੇ ਹਨ.ਇਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਨਦੀ ਕਈ ਉੱਪ-ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ.ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਿਆਂਦੇ ਅਵਸਾਦ ਨੂੰ ਵੀ ਇਥੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਡੈਲਟਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ.ਡੈਲਟਾ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਤ੍ਰਿਕੋਣ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ.

9.       ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ- ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ ਹਨ- ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਪੁੱਤਰ ਨਦੀ ਦਾ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ ,ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਦਾ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ, ਮਹਾਨਦੀ ਦਾ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ,ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਦਾ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ,ਕਾਵੇਰੀ ਦਾ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸਿੰਧੁ ਨਦੀ ਦਾ ਡੈਲਟਾਈ ਖੇਤਰ .

10.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਦਰ੍ਹੇ ਜਾਂ ਰਸਤੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁਖ ਦਰ੍ਹੇ ਹਨ- ਬੁਰਜਿਲ,ਜੋਜੀਲਾ,ਲਾਨਕ ਲਾ,ਚਾੰਗ-ਲਾ,ਖੁਰਨਕ-ਲਾ,ਬਾਰਾ ਲੈਪਚਾਲਾ,ਸ਼ਿਪਕੀਲਾ ,ਨਾਥੁ-ਲਾ , ਤਕ੍ਲਾਕੋਟ ਆਦਿ.

11.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਛੋਟੇ ਹਿਮਾਲਾ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਪਰਬਤੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ- ਛੋਟੇ ਹਿਮਾਲਾ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਪਰਬਤੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹਨ- ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਪੀਰ-ਪੰਜਾਲ ਅਤੇ ਨਾਗਾ-ਟਿੱਬਾ,ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿਚ ਧੋਲਾਧਾਰ,ਨੈਪਾਲ ਵਿਚ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ,ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਮੰਸੂਰੀ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਵਿਚ ਥਿੰਪੂ.

12.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਛੋਟੇ ਹਿਮਾਲਾ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਘਟੀਆਂ ਤਾ ਸਥਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ – ਛੋਟੇ ਹਿਮਾਲਾ ਦੇ ਮੁਖ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਸਥਾਨ ਸ਼ਿਮਲਾ,ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ,ਮੰਸੂਰੀ,ਨੈਨੀਤਾਲ,ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਅਤੇ ਚਕਰਾਤਾ ਹਨ.ਇਹ ਸਥਾਨ ਕਾਂਗੜਾ,ਕੁੱਲੂ,ਭਾਗੀਰਥੀ ਅਤੇ ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਘਟੀਆਂ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੈ.

13.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਦੂਨ  ਘਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ- ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਦੂਨ ਘਟੀਆਂ ਹਨ-ਦੇਹਰਾਦੂਨ,ਪਤ੍ਲੀਦੂਨ,ਕੋਥਰਦੂਨ,ਊਧਮਪੁਰ,ਛੋਖੰਭਾ ਅਤੇ ਕੋਟਲੀ ਆਦਿ .

14.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਪੂਰਬੀ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ-ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਪੂਰਬੀ ਕੰਢੇ ਵਾਲਿਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਹਨ- ਡਫਾਬੰਮ ,ਪਟਕਾਈ ਬੰਮ ,ਗਾਰੋ, ਖਾਸੀ,ਖਾਸੀ,ਜੈਨਤਿਆ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ.

15.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਭੂ-ਆਕਾਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਉੱਤਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿਚ ਨਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਭੂ-ਆਕਾਰ ਹਨ –ਜਲੋਢ ਪੱਖੇ, ਜਲੋਢ ਸ਼ੰਕੂ, ਸੱਪਦਾਰ ਮੋੜ,ਦਰਿਆਈ ਪੋੜੀਆਂ,ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪੁੱਲ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ.

16.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਉੱਤਰ-ਪਛਮੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਅੰਤਰ-ਦੋਆਬ ਖੇਤਰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਉੱਤਰ-ਪਛਮੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਜੋ ਅੰਤਰ ਦੁਆਬ ਖੇਤਰ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ- 1. ਬਾਰੀ ਦੁਆਬ ਜਾਂ ਮਾਝੇ ਦੇ ਮੈਦਾਨ , 2. ਬਿਸਤ ਦੁਆਬ  , 3. ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਦੁਆਬ , 4. ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨ.

17.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਬ੍ਰ੍ਹਮ੍ਪੁਤਰ ਮੈਦਾਨ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕੀ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ- ਇਸ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਆਸਾਮ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.ਇਹ ਪਛਮੀ ਆਸਾਮ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਲਈ ਕੇ ਆਸਾਮ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬੀ ਭਾਗ ਸਾਦਿਆ ਤਕ ਲਗਭਗ 640 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਅਤੇ 90 ਤੋਂ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਕ ਚੋੜਾ ਤੰਗ ਮੈਦਾਨ ਹੈ. ਇਸ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਢਾਲ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪਛਮ ਵੱਲ ਹੈ.

18.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਅਰਾਵਲੀ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀ ਹੈ ?ਇਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉਚੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ- ਅਰਾਵਲੀ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਤਕ ਹੈ.ਇਹ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਗਭਗ 725 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸ਼ਿਖਰ ਇਸਦੀ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਚੋਟੀ ਹੈ.

19.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਮੈਸੂਰ ਦੀ ਪਠਾਰ ਦੇ ਉਪ ਭਾਗ ਕਿਹੜੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ – ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਪਠਾਰ ਦੇ 900 ਮੀਟਰ ਤੋਂ  1100 ਮੀਟਰ ਉਚੇ ਟੇਬਲਲੈਂਡ ਨੂੰ ਮੈਸੂਰ ਦਾ ਪਠਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.ਬਾਬਾ ਬੁਦਾਨ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਲਹਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਨਿਮਨ ਗ੍ਰੇਨਾਇਟ ਸਤ੍ਹਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਇਸਦੇ ਹੀ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ.

20.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪਛਮੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਉਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ- ਪਛਮੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਉਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ –ਵਾਣਲਾ ਮਾਲਾ,ਕਿਦਰੇਮੁਖ .ਪੁਸ਼ਪ ਗਿਰੀ,ਕਾਲਸਸੂਬਾਇ, ਸਲ੍ਹਾਰ,ਮਹਾਂਬਲੇਸ਼ਵਰ, ਅਤੇ ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰਗੜ.

21.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪੂਰਬੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਦਖਣੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ- ਜਵੱਦੀ ਗਿੰਗੀ,ਸ਼ਿਵਰਾਇ , ਕੋਲਈਮਾਲਾ, ਪੰਚ ਮਲਾਈ, ਗੋੰਡੂਮਲਾਈ ,ਬਿਲਗੀਰੀ ਰੰਗਨ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਪੂਰਬੀ ਘਾਟ ਦੇ ਦਖਣੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹਨ.

22.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਅਨਾਈਮੁਦੀ ਦੀ ਗੰਢ ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਅਨਾਈਮੁਦੀ ਦੀ ਪਰਬਤ ਗੰਢ ਤੇ ਦਖਣ ਤੋਂ ਕਾਰਡਮਮ ਜਾਂ ਈਲਾਮੀ, ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਅੰਨਾਂ ਮਲਾਈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪਲਨੀ ਦੀਆਂ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ.

23.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਦਖਣੀ ਪਠਾਰ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਰਬਤੀ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਸਥਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਦਖਣੀ ਪਠਾਰ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਮੁਖ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਸਥਾਨ  ਹਨ – ਦੋਦਾਬੇਟਾ,ਉਟਾਕਮੰਡ ਅਤੇ ਕੋਡਈਕਨਾਲ.

24.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਉਪ-ਭਾਗ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਉਪ-ਭਾਗ –(ਉ)ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਅਤੇ (ਅ)ਉੱਤਰੀ ਸਰਕਾਰ ਹਨ.

25.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੀਪਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ .

ਉੱਤਰ- ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਦੀਪਾਂ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ ਦੀਪ ਮਿਨੀਕਾਏ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.ਇਸਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹਨ- (ਉ)ਉੱਤਰੀ ਦੀਪ-ਅਮੀਨਦੀਵੀ(ਅ) ਮਧਵਰਤੀ ਦੀਪ- ਲਕਸ਼ ਦੀਪ ਅਤੇ (ਏ )ਦਖਣੀ ਦੀਪ-ਮਿਨੀ ਕੋਆਈ.

26.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਦੇਸ਼ ਦੇ ਤਟਾਂ ਦੇ ਪਾਸ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਦੀਪ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ- ਦੇਸ਼ ਦੇ ਤਟਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਦੀਪ ਹਨ- ਗੰਗਾ ਦੇ ਡੈਲਟੇ ਦੇ ਕੋਲ ਸਾਗਰ,ਸ਼ੋਰਟ,ਵਹੀਲਰ ਅਤੇ ਨਿਉਮਰ ਆਦਿ ਦੀਪ, ਚਿਲਕਾ ਝੀਲ ਕੋਲ ਭਾਸਰਾ, ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਦਖਣੀ ਤੱਟ ਦੇ ਕੋਲ ਬਨ, ਮੰਡਾਪਮ, ਕ੍ਰ੍ਕੋਡਾਇਲ,ਮੁੰਬਈ ਕੋਲ ਐਲੀਫੈਂਟਾ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਤੱਟ ਦੋ ਕੋਲ ਦਿਉ ਦੀਪ ਹਨ.

27.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦਖਣੀ ਸੀਮਾ-ਬਿੰਦੁ ਕਿਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ- ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦਖਣੀ ਬਿੰਦੂ ਗ੍ਰੇਟ ਨਿਕੋਬਾਰ ਦੇ ਇੰਦਰਾ ਪੁਆਇੰਟ ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ.

28.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਦੇ ਕੋਈ ਪੰਜ ਫਾਇਦੇ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ- ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਦੇ ਪੰਜ ਫਾਇਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ-

(1)ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਦੇ ਉਚੇ ਭਾਗ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਕਾਰਣ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਜਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਹੈ.

(2)ਇਸ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੇ ਉੱਗੇ ਨਰਮ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਜੰਗਲ ਬਾਲਣ,ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਫਰਨੀਚਰ ਆਦਿ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ.

(3)ਇਹਨਾਂ ਪਰਬਤਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਕ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਸਥਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ.

(4)ਇਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਰਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ.

(5)ਇਹ ਪਰਬਤ ਠੰਢੀਆਂ ਪੋਣਾ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਮੈਦਾਨੀ ਅਤੇ ਪਥਰੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਧਨ,ਪ੍ਰਾਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੀ ਰਖਿਆ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ.

29.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਦੇ ਕੋਈ ਤਿੰਨ ਮਹੱਤਵਪੁਰਨ ਅਸਰ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ- (1)ਇਸ ਪਠਾਰ ਵਿਚ ਕਈ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ.

(2)ਇਥੇ ਉਟਾਕਮੰਡਲ ,ਕੋਡਾਈਕਨਾਲ ਵਰਗੇ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਸਥਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ.

(3)ਇਥੋਂ ਦੇ ਜੰਗਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਪਯੋਗੀ ਲੱਕੜੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ.

30.   ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਤੱਟ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮੁਚੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਕੋਈ ਤਿੰਨ ਲਾਭ ਦੱਸੋ.

ਉੱਤਰ- (1)ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ.

(2)ਇਥੇ ਕਈ ਲਾਗੂਨ ਝੀਲਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ.

(3)ਇਹ ਮੈਦਾਨ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਛੀਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ.

                           

______________________________________________________________________

1.ਪ੍ਰਸ਼ਨ - ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਉਠਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਦੋ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੱਸੋ.
ਉੱਤਰ - ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ਅੱਜ ਸਾਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ,ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸਥਾਨ'ਤੇ ਟੈਥੀਜ਼ ਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਗਰ ਸੀ .ਇਸ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੋ ਪਾਸਿਆਂ'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੂ-ਖੰਡ ਸਨ.ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਅੰਗਾਰਾਲੈੰਡ ਅਤੇ ਦਖਣ ਵਿਚ ਗੋੰਡਵਾਨਾਲੇੰਡ ਦੇ ਭੂ-ਖੰਡ ਸਨ.ਲਖਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਹਨਾਂ ਭੂ-ਖੰਡਾਂ ਦੇ ਅਪਰਦਨ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਅਪਰਦਿੱਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਮਲਵਾ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ.ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੂ-ਖੰਡ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਖਿਸਕਦੇ ਰਹੇ. ਸਾਗਰ ਦੀ ਤਲਛਟੀ ਵਿਚ ਮੋੜ ਪੈਣ ਲੱਗੇ .ਇਹ ਮੋੜ੍ਹ ਦੀਪਾਂ ਦੀ ਇਕ ਕੜ੍ਹੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਭਰ ਕੇ ਜਲ- ਥਲ ਤੋਂ ਉਪਰ ਆ ਗਏ .ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਮਾਂ ਪੈ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਮੋੜ੍ਹ ਕਾਰਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ.
2.ਪ੍ਰਸ਼ਨ - ਕੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ'ਤੇ ਦਖਣ ਦੇ ਪਠਾਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ - ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਮਾਲਾ ਅਤੇ ਦਖਣ ਦੇ ਪਠਾਰ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ .

• ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਦਖਣੀ ਪਠਾਰ ਦੀ ਮੋਜੁਦਗੀ ਦੇ ਕਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ.
• ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜ੍ਹੀਆਂ ,ਭਰੰਸ਼ ਘਾਟੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਭਰੰਸ਼ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਕੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਬਾਉ ਕਾਰਨ ਬਣੀਆਂ ਹਨ.
• ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਦਖਣੀ ਪਠਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਕਈ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ.
• ਇਹਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਭੋਤਿਕ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਜੰਗਲ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ.

3.ਪ੍ਰਸ਼ਨ - ਕੀ ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਅਜੇ ਸਚਮੁਚ ਹੀ ਜੁਆਨ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹਨ ?

ਉੱਤਰ - ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਟੈਥੀਜ਼ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਨਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ ਤਲਛਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਹੈ ਟੈਥੀਜ਼ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਸਥਿਤ ਪਠਾਰਾਂ ਦੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਖਿਸਕਣ ਨਾਲ ਤਲਛਟ ਵਿਚ ਮੋੜ੍ਹ ਪੈ ਗਏ .ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੋਈ,ਇਹ ਪਰਬਤ ਅੱਜ ਵੀ ਉੱਚੇ ਉਠ ਰਹੇ ਹਨ. ਨਾਲ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਪਰਬਤਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੋਰਨਾਂ ਪਰਬਤਾਂ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਹੈ.ਇਸ ਤਰਾਂ ਅਸੀਂ ਕਹੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਅੱਜ ਵੀ ਜਵਾਨ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੈ.

4.ਪ੍ਰਸ਼ਨ - ਮਹਾਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਧਰਾਤਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਤੇ ਚਾਨਣਾਂ ਪਾਓ.

ਉੱਤਰ - ਇਹ ਮਹਾਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਛਮ ਵਿਚ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੀ ਘਾਟੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮ-ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦਿਹਾੰਗ ਘਾਟੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ .ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਧ੍ਤਰਾਤਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ-

• ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਉਚੀ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਪਰਬਤ ਸ਼ੇਣੀ ਹੈ.ਇਸ ਵਿਚ ਗ੍ਰੇਨਾਇਟ ਅਤੇ ਨੀਮ ਵਰਗੀਆਂ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਖੇਦਾਰ ਚੱਟਾਨਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ.
• ਇਸ ਦੀਆਂ ਛੋਟਿਆ ਬਹੁਤ ਉਚੀਆਂ ਹਨ.ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਉਚੀ ਪਰਬਤ ਚੋਟੀ ਮਾਉੰਟ ਐਵਰੇਸਟ ਇਸੇ ਪਰਬਤ ਮਾਲਾ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੈ.ਇਹ ਛੋਟਿਆ ਹ੍ਮੇੰਸ਼ਨ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀਆਂ ਰਹਿੰਦਿਆ ਹਨ.
• ਮਹਾਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿਚ ਕਈ ਦਰਰੇ ਹਨ ਜੋ ਪਰਬਤੀ ਮਾਰਗ ਬਣਾਉਣੇ ਹਨ.

 5. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਜਲੋੜ੍ਹ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਉੱਤਰੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਿਦਨਾ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਜਲੋੜ੍ਹ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਹੈ:-

ਖਾਦਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ – ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼,ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਪਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਆਸੇ –ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਖਾਦਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ.ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੇਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ.

ਬਾਂਗਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ:-ਉਹ ਉਚੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ,ਜਿਥੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਜੰਮੀਆਂ ਤ੍ਲਛੱਟ ਵਿੱਚ ਚੁਨੇ ਦੇ ਕੰਕਰ-ਪਥਰ ਜਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ,ਨੂੰ ਬਾਂਗਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ.ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਹ,ਕੱਲਰ ਜਾਨ ਢਾਹਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ.

ਭਾਬਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ –ਜਦੋਂ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਰਬਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਛਡ ਕੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰੇਤ,ਕੰਕਰ,ਬਜਰੀ,ਪਥਰ ਦੇ ਗੀਟੇ ਆਦਿ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾੰਬਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.

ਤਰਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ –ਆਰਦਰ ਅਤੇ ਦਲਦਲੀ ਭੂਮੀ ਵਾਲਿਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਫੈਲੀ ਲੰਬੀ ਪੱਟੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਅਰਦਾਰਤਾ ਦੇ ਕਰਨ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਹੁਤਾਇਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਤਰਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ.

ਬੰਜਰ ਮੈਦਾਨ – ਉੱਚੇ ਮੈਦਾਨੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਕਾਰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਧਰਾਤਲ ਨੂੰ ਬੰਜਰ ਮੈਦਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.ਇਹਨਾਂ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ.

6. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਥਾਰ ਮਾਰੂਥਲ ਤੇ ਇੱਕ ਭੂਗੋਲਿਕ ਨੋਟ ਲਿਖੋ.

ਉੱਤਰ – ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਣ ਆਫ ਕਛ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਖੁਸ਼ਕ ਅਤੇ ਸਮਤਲ ਭਾਗ ਨੂੰ ਥਾਰ ਮਾਰੂਥਲ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.ਇਸਦੇ ਪੁਰਬ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਅਰਾਵਲੀ ਪਰਬਤ ਹਨ ਅਤੇ ਪਛਮ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੰਤਰ –ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੀਮਾ ਲਗਦੀ ਹੈ.ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਹਰਿਆਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇਗੀ.ਸਰਸ੍ਵਤੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕੰਡਾ ਨਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ.ਪ੍ਰੰਤੂ ਵਰਖਾ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਕਰਨ ਅੱਜ ਇਹ ਖੇਤਰ ਰੇਟ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਟਿਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ / ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੂਨੀ,ਬਾੜੀ,ਅਤੇ ਸ਼ੁਕੜੀ ਆਦਿ ਮੋਸਮੀ ਨਦੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ. 

7. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੀਪਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੀਪਾਂ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰੂਪ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ –

·         ਤੱਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਦੀਪ – ਇਹਨਾਂ ਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਦੇ ਡੈਲਟੇ ਕੋਲ ਸਾਗਰ,ਸ਼ੋਰਟ,ਵਹੀਲਰ ,ਨਿਉਮੂਰ ਆਦਿ ਦੀਪ ਮਿਲਦੇ ਹਨ. ਇਸ ਤਰਾਂ ਚਿਲ੍ਕਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭਾਸ਼ਰਾ,ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਦਖਣੀ ਤੱਟ ਕੋਲ,ਪਾਮਬਨ ,ਮੰਡਾਪਮ ,ਮੁੰਬਈ ਕੋਲ ਐਲੀਫੈਂਟਾ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਕੰਡੇ ਕੋਲ ਦਿਉ ਵਰਗੇ ਦੀਪ ਮਿਲਦੇ ਹਨ.

·         ਤਟ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੇ ਦੀਪ – ਇਹਨਾਂ ਦੀਪਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ 230 ਦੇ ਲਗਭਗ ਹੈ. ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ’ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ. ਜਿਵੇਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੀਪ ਅਤੇ ਖਾੜੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਦੀਪ. ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਮਿਨੀਕੋਆਈ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਖਾੜੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਅੰਡੇਮਾਨ ਨਿਕੋਬਾਰ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਮੁਖ ਦੀਪ ਹਨ.

8. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਤੱਟਵਰਤੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੀ ਦੇਣ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ –

·         ਇਹ ਮੈਦਾਨ ਉੱਤਮ ਕਿਸਮ ਦੇ ਚੋਲ,ਖਜੂਰ,ਨਾਰੀਅਲ,ਮਸਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰ੍ਸ਼ਿਧ ਹਨ.

·         ਇਹ ਮੈਦਾਨ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹਨ.

·         ਇਹਨਾਂ ਮੈਦਾਨ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮਛੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ.

·         ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਲੂਣ ਇਹਨਾਂ ਤੱਟੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ.

·         ਇਹਨਾਂ ਤੱਟੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਗੋਆ,ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੀਚ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਹਨ.

9. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਛਮੀ ਤੱਟ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੰਗ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਡੈਲਟਾਈ ਨਿਖੇਪ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ.

ਉੱਤਰ – ਪਛਮੀ ਤੱਟ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਤੰਗ ਹਨ,ਸਗੋਂ ਡੈਲਟਾਈ ਨਿਖੇਪ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ-

·         ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀਆਂ ਹਨ. ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਛਮੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਕੱਟੀਆਂ-ਵੱਢੀਆਂ ਨਹੀ ਹਨ .ਪਠਾਰ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ’ਤੇ ਨਿਖੇਪ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ.

·         ਜੋ ਨਦੀਆਂ ਪਛਮੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀਆਂ ਹਨ. ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਹਾਉ ਤੇਜ਼ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਵਹਾਉ ਖੇਤਰ ਘੱਟ ਹੈ. ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਥੇ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਡੈਲਟੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ.

10. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਹਿਮਾਲਿਆਈ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਸਮੁਚੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਾਭ ਹਨ –

·         ਵਰਖਾ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ-ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਬਰਫੀਲੀਆਂ ਪੋਣਾ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ.ਇਹ ਮਾਨਸੂਨੀ ਪੋਣਾ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਰਖਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ .

·         ਉਪਯੋਗੀ ਨਦੀਆਂ – ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਬਰਫੀਲੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ. ਇਹ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਵਗਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ. ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਮੁਖ ਨਦਿਆਂ ਸਤਲੁਜ,ਯਮੁਨਾ,ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਹਨ. ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਵਹਾ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ. ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨ ਬਹੁਤ ਉਪਜਾਊ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ .ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦਿਆਂ’ਤੇ ਬੰਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ. ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਲ-ਝਰਨਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ.

·         ਉਪਯੋਗੀ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਭੰਡਾਰ – ਇਹਨਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ‘ਤੇ ਸਾਗਵਾਨ,ਚੀਲ੍ਹ,ਅਤੇ ਦਿਉਦਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤੀ ਲੱਕੜੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ. ਇਹਨਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ .ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਦਵਾਈਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹਨ.

·         ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ – ਇਥੇ ਕਈ ਤਰਾਂ ਦੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਤਾਂਬਾ,ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਜਿਸਤ. ਅਸਾਮ ਵਿਚ ਖਨਿਜ ਤੇਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ .

·         ਫਲ ਅਤੇ ਚਾਹ ਦੇ ਭੰਡਾਰ – ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਘਾਟੀ,ਕਮਾਯੂੰ ਦੀ ਦੂੰ ਘਾਟੀ,ਕੁੱਲੂ ਅਤੇ ਕਾਂਗੜਾ ਦੀਆਂ ਘਾਟੀਆਂ ਕਈ ਤਰਾਂ ਦੇ ਫਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰ੍ਸ਼ਿਧ ਹਨ.

·         ਸਿਹਤ-ਵਰਧਕ ਸਥਾਨ – ਇਥੇ ਕਲ੍ਲੂ,ਕਸ਼ਮੀਰ,ਕਾਂਗੜਾ ,ਸ਼ਿਮਲਾ,ਅਤੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਪ੍ਰਸਿਧ ਸਿਹਤਵਰਧਕ ਸਥਾਨ ਹਨ. ਕੁੱਲੂ ਦੀ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਵਰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.

11. ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਭੋਤਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ – ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ _

·         ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗੋੰਡਵਾਨਾ ਲੈੰਡ ਦਾ ਭਾਗ ਹੈ .ਇਸ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ  ਫਿਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਥੇ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਤਲਛਟ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ.

·         ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਘਾਟਾਂ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਜਲ-ਝਰਨੇ ਤਟੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਾਈ ਲਈ ਜਲ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ.

·         ਇਥੇ ਦੇ ਜੰਗਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਨਾਲ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪੀ ਪਠਾਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹਾ,ਕੋਲਾ,ਅਭਰਕ, ਮੈਗਨੀਜ਼,ਬਾਕਸਾਇਟ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਵਰਗੇ ਕੀਮਤੀ ਖਣਿਜ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ. ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਉਦਯੋਗ ਇਹਨਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਹਨ.

·         ਇਥੇ ਦੀ  ਲਾਵੇ ਭਰਪੂਰ ਕਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਕਪਾਹ ਲਈ ਅਤੇ ਲੈਟਰਾਇਟ ਮਿੱਟੀ ਚਾਹ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ.

___________________________________________________________ 

Read More